In de discussie over het bestrijden van geweld in voetbalstadions gaat het vaak alleen over straffen en repressie. Terwijl juist meer aandacht nodig is voor preventie en vooral: gastvrijheid. Ontvang supporters normaal en het gedrag is meestal ook normaal. In Nederland is de ontvangst van met name uitsupporters echter verre van gastvrij.

In het voetbalbeleid gaat het in Nederland doorgaans over ‘de supporters’, terwijl de bezoekers van een voetbalwedstrijd heel divers zijn. Het is een dwarsdoorsnede van de samenleving, waarbij je in veiligheidsopzicht van het gros geen last hebt. Veruit de meeste wedstrijden verlopen ook zonder problemen. De risicogroep is slechts een fractie van het totaal aantal bezoekers. Toch richt de Nederlandse aanpak zich vaak op het geheel, zeker als het gaat om uitsupporters.

Gastvrijheid

Dat moet anders, omdat dit generieke beleid niet effectief is en regelmatig zelfs averechts werkt als een van de oorzaken van ongeregeldheden. Goed voorbeeld is de wedstrijd FC Twente-Hammarby die onlangs eindigde in rellen binnen en buiten het stadion. De grimmige sfeer begon al ver daarvoor door (online) provocaties van supporters, maar ook door de benadering van de Enschede autoriteiten die alle supporters van Hammarby verboden om in de binnenstad van Enschede te komen. Supporters die toch door Enschede liepen, werden staande gehouden en weggevoerd.

Een Hammarby-supporter verwoordde het treffend in Zweedse media, die met verbazing en afschuw spraken over de behandeling van de Zweden in Nederland. „Ik ben een rustige vent, maar zelfs ik voelde me geprovoceerd. De politie had eigenlijk maar 200 risicosupporters waar ze op moesten letten, maar door deze behandeling werden het er 2.000.”

Het opsluiten van ‘de ander’ in bussen en achter hekken heeft er ook voor gezorgd dat de Nederlandse voetbalsupporter niet meer gewend is om een supporter van een andere club ‘in het wild’ te zien. Waar in landen als Engeland en Duitsland vele duizenden supporters van diverse clubs door het land reizen en elkaar doorgaans probleemloos ontmoeten op stations en in binnensteden, raken zowel autoriteiten als supporters in Nederland in paniek bij het zien van de tegenstander. Autoriteiten zien voornamelijk het risico en gaan over tot verboden, terwijl (sommige) supporters geen anderen in hun ‘territorium’ dulden en overgaan tot geweld. Ook dit zagen we in Enschede. Zo blijft de vicieuze cirkel in stand.

Niet nodig, laten de wedstrijden zien die wel zonder restricties gespeeld worden. De meeste supporters kunnen prima gezamenlijk naar het stadion reizen en vinden het juist leuk om een praatje te maken met de aanhang van de tegenstander. Het draagt bij aan de wedstrijdbeleving en vergroot bovendien de verdraagzaamheid. Zo anders is die ander immers helemaal niet.

Geen collectieve straffen

De inzet van de autoriteiten kan zich ondertussen richten op de risicosupporters, waarmee het beleid veel gerichter en effectiever wordt. Geen buscombi (een verplichte busreis naar uitwedstrijden) voor iedereen, maar monitoring van risicogroepen en het consequent bestraffen van overtredingen. Door het verminderen van restricties wordt het bezoeken van uitwedstrijden bovendien voor een grotere groep supporters aantrekkelijk.

Die vrijheid is ook een goede reden om niet over de schreef te gaan, want die verspeel je dan. Waar nu iedereen gestraft wordt voor de daden van een enkeling, zou dan alleen die enkeling gestraft worden. Dat is een wenkend perspectief voor iedere voetballiefhebber.

Dit artikel verscheen in de NRC van 11 augustus 2023 en is geschreven door Matthijs Keuning, voorzitter van Supporterscollectief Nederland.

Het aantal uitsupporters in de eredivisie bereikte afgelopen seizoen een record met gemiddeld 497 supporters per wedstrijd, een groei van liefst 14 procent ten opzichte van 2020. De groei is opvallend gezien de manier waarop uitsupporters werden ontvangen. Die verslechterde fors. De eredivisie telde een recordaantal van maar liefst 15 wedstrijden waarbij uitsupporters werden verboden, het aantal buscombi’s verdubbelde ruim naar 20 procent en het aantal wedstrijden dat zonder restricties was te bezoeken is verder gedaald naar nog slechts 27 duels (9 procent).

De treurige cijfers passen in een seizoen waarin clubs en overheden op grote schaal overgingen tot collectieve straffen en generieke maatregelen die alle bezoekers van voetbalwedstrijden straffen. Supporterscollectief Nederland grijpt deze cijfers aan om betrokken partijen opnieuw te wijzen op het belang van een dadergerichte aanpak die zich richt op mensen die overtredingen begaan, zodat alle andere voetballiefhebbers op een normale manier naar het stadion kunnen.

Het huidige beleid is niet houdbaar omdat het geen oplossing biedt tegen ongeregeldheden en overheid en supporters juist tegenover elkaar plaatst. In plaats van onschuldige supporters medeplichtig te verklaren, zou de overheid veel duidelijker moeten laten zien dat iedereen die zich gedraagt welkom is, terwijl overtreders consequent worden bestraft zonder dat overige stadionbezoekers daar last van hebben. Dat vraagt om een veel gerichtere aanpak dan het huidige generieke beleid waarbij alle supporters als potentieel gevaar worden gezien.

Verslechtering na corona

Uit de cijfers blijkt het reizen naar uitwedstrijden afgelopen seizoen flink verslechterd ten opzichte van de periode tot corona. Vrij vervoer is gehalveerd, het aantal buscombi’s verdubbeld en het aantal verboden zelfs vervijfvoudigd. Exacte cijfers over de eerste divisie ontbreken, maar ook hier werden tientallen wedstrijden zonder uitpubliek gespeeld. Nooit eerder waren er zoveel wedstrijden zonder uitsupporters.

De verschillen in gastvrijheid tussen de speelsteden zijn groot. Leeuwarden springt er negatief uit met vijf verboden en ook Volendam, Nijmegen, Deventer en Waalwijk leggen zware vervoersbeperkingen op aan bezoekers. Rotterdam (met name Feyenoord), Amsterdam en Eindhoven geven het vaakst vrij vervoer. Andere steden doen dit slechts eenmalig of zelfs helemaal nooit.

Ook uitspelende clubs worden verschillend behandeld. Zo krijgt Ajax de strengste vervoersbeperkingen opgelegd, gevolgd door Feyenoord, FC Groningen en SC Cambuur. Met name die laatste twee clubs hadden het dit seizoen zwaar te verduren vanwege een conflict met de lokale politie-eenheid, die weigerde om nog mee te reizen en ontvangende steden zelfs opriep om supporters van deze clubs te weren of alleen onder zeer zware restricties toe te laten. Clubs als Excelsior, Fortuna Sittard en RKC worden relatief mild behandeld, al is zelfs voor deze clubs vrij vervoer schaars.

Verbod is 5 procent

Boycots zijn dit jaar voor het eerst apart meegerekend als categorie

Gemiddeld aantal uitsupporters tussen 2012 en 2023, met uitzondering van de twee coronaseizoenen 2021 en 2022 waarin er niet of nauwelijks gespeeld werd met (uit)supporters

Overzicht van alle wedstrijden. Vetgedrukt is uitverkocht. Sommige clubs kregen minder kaarten dan er beschikbaar waren en zijn daarom met een niet geheel vol vak toch uitverkocht